Пераможам дыскрымінацыю дзетак па моўнай прыкмеце!

(ВЕРСІЯ НА БЕЛАРУСКАЙ МОВЕ. ПРОКРУТИТЕ ВНИЗ ДЛЯ ВЕРСИИ НА РУССКОМ)

Міністэрству адукацыі Рэспублікі Беларусь

Камітэту па адукацыі Мінгарвыканкама

СПЫНІЦЬ ДЫСКРЫМІНАЦЫЮ МАЛЕНЬКІХ БЕЛАРУСАЎ ПА МОЎНАЙ ПРЫКМЕЦЕ!

Гэты тэкст напісалі бацькі, абураныя тым, што дзяржава не хоча вучыць іх дзяцей па-беларуску.

“Зямны паклон сем’ям і адданым сваёй справе выхавацелям, дзякуючы якім мы маем хаця б тыя кволыя парасткі беларускамоўнай дашкольнай і школьнай адукацыі”. Бацькі, Мінск, 2018

Праблема першая: ніхто не пытаецца ў бацькоў, на якой мове яны хочуць садок для дзяцей

Бацькі імкнуцца запісаць дзяцей ва ўстановы дашкольнай адукацыі адразу пасля нараджэння, бо агульнавядома, што садкі перапоўнены і можна не трапіць у пажаданы, калі запісацца позна.

Запіс адбываецца праз службу “Адно акно” ў раённай адміністрацыі. Гэта першы і абавязковы крок пры пастаноўцы на ўлік. Бацькі выбіраюць адзін ці некалькі садкоў, у якія хочуць аддаць дзіця. Выбраць мову навучання пры гэтым немагчыма. На пытанне, у якіх садках будуць групы з навучаннем па-беларуску, спецыялісты “Аднаго акна” адказваюць “не ведаем”, бо групы фарміруюцца на пачатак кожнага новага навучальнага года. Форму пастаноўкі на ўлік супрацоўнік запаўняе ў камп’ютарнай праграме. Гэты працэс не бачны бацькам, яны атрымліваюць на рукі раздрукоўку з нумарам чаргі і спісам абраных садкоў. Сам бланк ёсць толькі на рускай мове.

Звычайна на гэтым этапе бацькі і здаюцца, бо на руках немаўля, якое патрабуе ўвагі 24 гадзіны на дзень, а ў садок яшчэ толькі праз два ці тры гады. Яны запісваюцца ў бліжэйшы і хаваюць рускамоўную раздрукоўку ў сумку.

Далей [згодна з пастановай Міністэрства адукацыі Беларусі № 234 ад 16.08.2011] дадзеныя бланкаў уліку заносяцца ў табліцу з назвай “Спіс дзяцей, якія маюць патрэбу ў накіраванні ва ўстанову адукацыі для атрымання дашкольнай адукацыі”. Графы з пажаданай мовай навучання ў гэтай табліцы няма. Менавіта гэтая пастанова – галоўная перашкода атрымання беларускамоўнай адукацыі. Яна не прадугледжвае збор інфармацыі пра пажаданую мову навучання.

Згодна з гэтай пастановай фарміруецца адна агульная чарга, у якой беларускамоўныя дзеці, а таксама дзеці, бацькі якіх хацелі аддаць іх у групы з беларускай мовай навучання, апынаюцца далёка адзін ад аднаго. І нават калі ўявіць, што бацькі самаарганізуюцца і прыйдуць вялікай кампаніяй у 20-30 чалавек у “Адно акно”, каб запісацца адзін за адным у канкрэтны садок, то і гэта не гарантуе “аазіс беларушчыны”, бо перад імі акажуцца запісанымі яшчэ столькі ж чалавек з іншымі прыярытэтамі.

Апошнія некалькі месяцаў раённыя адміністрацыі ажывіліся і пачалі прапаноўваць упісваць мову навучання ў графу для запісу нумара садка. Але незразумела, як яны збіраюцца выкарыстоўваюць гэтую інфармацыю, калі пастанова № 234 не прадугледжвае сістэматызацыю такіх звестак.

Праблема другая: у сямі з дзевяці раёнах Мінска няма беларускамоўных садкоў

Цалкам беларускамоўных садкоў у Мінску два: № 534 у Фрунзенскім і № 187 у Цэнтральным раёнах. Толькі ў гэтых двух раёнах можна стаць на ўлік і быць упэўненым, што тваё дзіця будзе чуць беларускую мову на занятках. У іншых сямі раёнах горада такіх садкоў няма. Адпаведна, ніхто не ведае, будзе створаная беларускамоўная група праз некалькі гадоў у абраным садку ці не.

Нават калі вы сарвалі джэк-пот, і ў вашым двары ёсць сад з беларускамоўнай групай, то шанцаў, што ваша дзіця будзе туды хадзіць, вельмі мала. Пакуль сфарміраваную групу не давядуць да школы, новую не набіраюць праз адсутнасць персаналу, які валодае беларускай мовай.

“Стварэнне” ў садку новай групы з беларускай мовай навучання таксама можа аказацца зусім не радаснай навіной, бо туды аўтаматычна пераходзіць набраная за год да гэтага рускамоўная ясельная група.

Шанец навучацца па-беларуску мільгае перад бацькамі пры залічэнні ў садок. Яны запаўняюць анкеты, дзе могуць пазначыць мову навучання. Калі большасць бацькоў выкажуцца за беларускую мову, група можа пачаць навучацца па-беларуску. Аднак часта адміністрацыя настойвае на тым, што ў групе, рускамоўнасць якой вызначана загадзя, нельга абраць беларускую мову пры паступленні, бо такі парадак афармлення дакументаў. Затым загадчык можа адмовіць стварыць беларускамоўную групу з прычыны недахопу метадычнага матэрыялу і адсутнасці выхавальнікаў, якія добра размаўляюць па-беларуску. Прапанова знайсці кваліфікаваных выхавальнікаў таксама адхіляецца, бо “штат укамплектаваны, і я не хачу яго мяняць”.

У любым разе, механізм прыняцця рашэння выбару мовы навучання ў групе не прапісаны ў заканадаўстве, таму нават калі большасць бацькоў за беларускую мову, ніхто нічога не гарантуе.

Праблема трэцяя: выхавальнікі не ведаюць беларускай мовы

І цяпер найбольш істотнае. Нават калі вам пашанцавала і вы пераадолелі ўсе перашкоды, ваша група з беларускай мовай навучання – абсалютная фікцыя.

Сфармаваная па агульнай чарзе на 90% з рускамоўных дзяцей, яна з раніцы да вечара стасуецца па-руску. У групах любога ўзросту, аж да самай школы. Рускамоўная камунікацыя пачынаецца з апраўданняў выхавальнікаў, што дзеці іх кепска разумеюць. І гэта нармальна для рускамоўных дзяцей, калі ўжо Мінадукацыі так стварае групы. Але праходзіць месяц, два, год, годы, і камунікацыя застаецца рускамоўнай, таму што ад выхавальнікаў беларускай не патрабуюць. Чаму не патрабуюць? Таму што большасць - рускамоўная. Чаму большасць рускамоўная? Таму што так стварае групы пастанова №234 Мінадукацыі. Гэта пастанова, без перабольшвання, з’яўляецца падмуркам русіфікацыі грамадства. Зрабіўшы беларускамоўных бяспраўнай меншасцю, можна тварыць усё што хочаш. Напрыклад, сёння выхавальнікам, згодна актуальнаму заканадаўству, нават няма патрэбы ведаць беларускую мову, каб працаваць у групе з беларускай мовай навучання!

Але нават у выпадку, калі большасць дзетак у групе могуць размаўляць па-беларуску, яны ўсё адно пераходзяць на рускую мову, бо па-руску праводзяцца заняткі музыкі, фізкультуры, матэматыкі, па-руску размаўляюць няні, іншыя выхавацелькі, бацькі дзяцей, ды нават намесніца загадчыцы і загадчыца. Такое лічыцца нармальным і прымальным у “групе з беларускай мовай навучання”.

Заняткі, якія павінны праводзіцца па-беларуску, уяўляюць сабой расповед па-руску пра беларускую мову. Дзеці вучаць беларускую мову так, як вучылі б замежную. У малодшай групе для дзяцей ад 3 да 4 гадоў выхавальнікі пачынаюць уводзіць беларускую мову: на занятках яны знаёмяць дзяцей з некаторым беларускімі словамі кшталту “добрай раніцы” ці “смачна есці”. Што павінны рабіць на гэтых занятках дзеці, якія дома ад нараджэння размаўляюць па-беларуску?

Са святаў толькі каляндарныя беларускія ладзяцца па-беларуску – напрыклад, Калядкі. Калі пацікавіцца, як яны праходзяць, то акажацца, што пад традыцыйным святкаваннем супрацоўнікі разумеюць чытанне беларускіх вершаў, выкананне беларускіх песень і беларускіх народных танцаў. Камунікацыя пры гэтым ідзе па-руску.

Можна сцвярджаць, не баючыся памыліцца, што груп, куды б дзеці прыходзілі і траплялі ў атмасферу беларускай мовы, дзе б яны і ўсе навокал размаўлялі па-беларуску, цяпер не існуе. Тое, што Міністэрства адукацыі называе “групай з беларускай мовай навучання” па сутнасці з’яўляецца групай, дзе беларускую мову чуюць на некаторых занятках некалькі разоў на тыдзень.

У цалкам беларускамоўных садках сітуацыя аналагічная, бо туды трапляюць дзеці па агульнай чарзе. І нават у самым папулярным садку Мінска № 314, які даўно вядомы як найлепшы выбар для беларускамоўных дзяцей і бацькоў, у групе можа аказацца толькі палова такіх дзетак.

Гэта ілюзія, што недзе ў Мінску існуе “правільная” беларускамоўная група, якую трэба толькі знайсці. У рэальнасці кожны, хто аказаўся ў такой групе, перажывае моцнае расчараванне, бо беларускай мовы, за якой ён прыйшоў, у садку не аказваецца. “Пакідае ўражанне суцэльнай прафанацыі” – прыкладна такой фармуліроўкай бацькі дзетак апісваюць становішча з беларускай мовай у садках.

Увосені 2017 года неабыякавыя беларусы накіравалі ў Міністэрства адукацыі калектыўны зварот, у якім прасілі змяніць існуючую сістэму ўліку дзяцей і дадаць магчымасць выбару мовы навучання на першым кроку запісу ў дашкольныя ўстановы ー у раённых адміністрацыях. Было сабрана 482 подпісы, аднак міністэрства не ўбачыла праблемы.

У той жа час у Маладзечне было сабрана 500 подпісаў за змену сістэмы ўліку.

У Гомелі на працягу двух гадоў бацькі дамагаюцца стварэння асобнай чаргі ў групы з беларускай мовай навучання.

ПАТРАБАВАННІ, АДРАСАВАНЫЯ МІНІСТЭРСТВУ АДУКАЦЫІ І КАМІТЭТУ АДУКАЦЫІ МІНГАРВЫКАНКАМА:

(1) Змяніць сістэму запісу дзяцей у садкі. Дадаць графу “Пажаданая мова навучання (беларуская ці руская)” у бланк, які запаўняецца пры пастаноўцы на ўлік у службе “Адно акно”. Стварыць бланк на беларускай мове. Весці адкрытую статыстыку пажаданняў бацькоў.

(2) Сфармаваць асобную чаргу для бацькоў, якія хочуць аддаць сваіх дзяцей у групы з беларускай мовай навучання. Размяркоўваць дзяцей з адной чаргі ў групы разам.

(3) Увесці ў службовыя патрабаванні да педагагічных работнікаў (кваліфікацыйны даведнік) пункт пра абавязковае валоданне беларускай мовай на ўзроўні свабоднага выканання працоўных абавязкаў.

(4) Нарматызаваць паняцце “група з беларускай мовай навучання” і ясна прапісаць у заканадаўстве механізм стварэння і патрабаванні да такіх груп.

(5) Укамплектаваць дзіцячыя садкі настаўнікамі музыкі, фізкультуры і іншымі, якія валодаюць беларускай мовай.

(6) Спыніць штогадовую ратацыю груп з беларускай мовай навучання па выпадковых садках.

(7) Стварыць у кожным раёне Мінска цалкам беларускамоўны садок. У некаторых раёнах, дзе большая колькасць жыхароў, зрабіць некалькі такіх садкоў.

(8) Стварыць рознаўзроставыя групы з беларускай мовай навучання.

Просім Міністэрства адукацыі, Камітэт па адукацыі Мінгарвыканкама нарэшце ўзяцца за справу. Праблема існуе – спыніце свае адпіскі. За бравурнымі справаздачамі варта ўбачыць рэальныя сем’і з іх патрэбамі. З іх правам, замацаваным асноўным законам краіны, правам, якое, на вялікі жаль, і на 27-м годзе Незалежнасці застаецца толькі на паперы. ...Інакш не “аддзелацца” ад пытання: “А навошта вы тады існуеце (за наш кошт!), высокія міністэрствы і ведамствы?”

ПРОСІМ даць адказы па сутнасці закранутых ў дадзеным звароце пытанняў у вызначаныя Законам Рэспублікі Беларусь аб зваротах грамадзян і юрыдычных асоб тэрміны і на беларускай мове.

(ВЕРСИЯ НА РУССКОМ ЯЗЫКЕ)

Министерству образования Республики Беларусь

Комитету образования Мингорисполкома

ОСТАНОВИТЬ ДИСКРИМИНАЦИЮ МАЛЕНЬКИХ БЕЛОРУСОВ ПО ЯЗЫКОВОМУ ПРИЗНАКУ!

Этот текст написали родители, возмущенные тем, что государство не хочет учить их детей по-белорусски.

“Земной поклон семьям и отданным своему делу воспитателям, благодаря которым мы имеем хотя бы слабые ростки белорусскоязычного дошкольного образования”. Родители, Минск, 2018

Проблема первая: никто не спрашивает у родителей, на каком языке они хотят детский сад

Родители стремятся записать детей в учреждения дошкольного образования сразу после рождения, так как общеизвестно, что садики переполнены и можно не попасть в желаемый, если записаться поздно.

Запись происходит в службе “Одно окно” в районной администрации. Это первый и обязательный шаг при постановке на учёт. Родители выбирают один или несколько детских садов, куда хотят отдать ребёнка. Выбрать язык обучения при этом невозможно. На вопрос, в каких садиках будут группы с обучением по-белорусски, специалисты “Одного окна” отвечают “не знаем”, потому что группы формируются на начало каждого учебного года. Форму постановки на учёт сотрудник заполняет в компьютерной программе. Этот процесс не виден родителям, они получают на руки распечатку с номером очереди и списком выбранных садов. Сам бланк существует только на русском языке.

Обычно на этом этапе родители и сдаются, потому что на руках младенец, требующий внимания 24 часа в сутки, а в садик ещё только через два или три года. Родители записываются в ближайший сад и прячут русскоязычную распечатку в сумку.

Далее [согласно с постановлением Министерства образования Беларуси № 234 от 16.08.2011] данные бланков заносятся в таблицу с названием “Список детей, нуждающихся в определении в учреждение образования для получения дошкольного образования”. Графы с желаемым языком обучения в этой таблице нет. Именно это постановление - главное препятствие для получения белорусскоязычного образования. Оно не предусматривает сбор информации о желаемом языке обучения.

Согласно постановлению формируется одна общая очередь, в которой белорусскоязычные дети, а также дети, родители которых хотели отдать их в группы с белорусским языком обучения, оказываются далеко один от одного. И даже если представить, что родители самоорганизуются и придут большой компанией в 20-30 человек в “Одно окно”, чтобы записаться один за одним в конкретный садик, то и это не гарантирует “оазис белорусскости”, потому что перед ними окажутся записанными ещё столько же человек с другими приоритетами.

Последние несколько месяцев районные администрации оживились и начали предлагать вписывать язык обучения в графу для записи номера желаемого детского сада. Но неясно, как они собираются использовать эту информацию, если постановление № 234 не предусматривает хранение и накопление таких сведений.

Проблема вторая: в семи из девяти районов Минска нет белорусскоязычных садиков

Полностью белорусскоязычных садиков в Минске два: № 534 во Фрунзенском и № 187 в Центральном районе. Только в этих двух районах и садиках можно стать на учёт, и быть уверенных, что ваш ребёнок будет слышать белорусский язык на занятиях. В семи остальных районах города такие садики отсутствуют. Соответственно, никто не знает, будет ли создана белорусскоязычная группа через несколько лет в выбранном садике или нет.

Даже если вы сорвали джек-пот и в вашем дворе есть сад с белорусскоязычной группой, то шансов, что ваш ребёнок будет туда ходить, очень мало. Пока сформированную группу не доведут до школы, новую набирать не будут из-за отсутствия персонала, который владеет белорусским языком.

Создание в садике новой группы с белорусским языком обучения тоже может оказаться совсем на радостной новостью, потому что туда автоматически переходит набранная за год до того ясельная группа.

Шанс учиться по-белорусски пролетает перед родителями при зачислении в садик. Они заполняют анкеты, где могут отметить язык обучения. Если большинство родителей выскажется за белорусский язык, группа может начать учиться по-белорусски. Однако часто администрация настаивает на том, что в группе, русскоязычность которой определена заранее, нельзя выбрать белорусский язык при поступлении, т.к. такой порядок оформления документов. Затем заведующий может отказать в создании белорусскоязычную группу по причине нехватки методических материалов и отсутствия воспитателей, которые хорошо разговаривают по-белорусски. Предложение найти квалифицированных воспитателей тоже отклоняется, потому что “штат укомплектован, и я не хочу его менять”.

Как бы то ни было, механизм принятия решения о выборе языка обучения в группе не прописан в законодательстве, поэтому даже если большинство родителей за белорусский язык, никто ничего не гарантирует.

Проблема третья: воспитатели не знают белорусского языка

И теперь самое важное. Даже если вам повезло и вы преодолели все препятствия, ваша группа с белорусским языком обучения - абсолютная фикция.

Сформированная по общей очереди на 90% из русскоязычных детей, она с утра до вечера осуществляет коммуникацию по-русски, аж до самой школы. Русскоязычная коммуникация начинается с оправданий воспитателей, что дети их плохо понимают. И это нормально для русскоязычных детей, если уж Минобразования так формирует группы. Но проходит месяц, два, год, годы, а коммуникация так и остаётся русскоязычной, потому что белорусской от воспитателей не требуют. Почему не требуют? Потому что большинство - русскоязычное. Почему большинство в группе русскоязычное? Потому что так создаёт группы постановление № 234 Минобразования. Это постановление, без преувеличения, является фундаментом руссификации общества. Сделав белорусскоязычных бесправным меньшинством, можно творить всё что хочешь. Например, сегодня воспитателю, согласно актуальному законодательству, даже нет необходимости знать белорусский язык, чтобы работать в группе с белорусским языком обучения!

Но даже в случае, если в группе большинство детей могут разговаривать по-белорусски, они всё равно переходят на русский язык, потому что по-русски проводятся занятия музыки, физкультуры, математики. По-русски разговаривают няни, други воспитателя, родители детей, и даже зам. заведующей и заведующая. Такое считается нормальным и допустимым в “группе с белорусским языком обучения”.

Занятия, которые должны проводится по-белорусски, представляют собой рассказ по-русски про белорусский язык. Дети изучают белорусский язык так, как учили бы иностранный. В младшей группе для детей от 3 до 4 лет воспитателя вводят белорусский язык: на занятиях они знакомят детей с некоторыми белорусскими словами как “добрай раніцы” или “смачна есці”. Что должны делать на этих занятиях дети, которые дома от рождения говорят по-белорусски?

Из праздников только календарные белорусские проводятся по-белорусски, например, Колядки. Если поинтересоваться, как они проходят, то окажется, что под традиционным празднованием сотрудники понимают чтение белорусских стихов, исполнение белорусских песен и белорусских народных танцев. Коммуникация при этом идёт по-русски.

Можно утверждать, не боясь ошибиться, что групп, куда бы дети приходили и попадали в атмосферу белорусского языка, где бы они и все вокруг разговаривали по-белорусски, теперь не существует. То, что Министерство образования называет “группой с белорусским языком обучения” по существу является группой, где белорусский язык слышат на нескольких занятиях несколько раз в неделю.

В полностью белорусскоязычных садах ситуация аналогичная, потому что туда попадают дети по общей очереди. И даже в самом популярном садике Минска № 314, который давно известен как наилучший выбор для белорусскоязычных детей и родителей, в группе может оказаться только половина таких деток.

Это иллюзия, что где-то в Минске существует “правильная” белорусскоязычная группа, которую надо только найти. В реальности каждый, кто окажется в такой группе, переживает сильное разочарование, поскольку белорусского языка, за которым он пришёл, в садике не оказывается. “Оставляет впечатление полной профанации” - приблизительно такой формулировкой родители детей описывают ситуацию с белорусским языком в детских садиках.

Осенью 2017 года небезразличные белорусы направили в Министерство образования коллективное обращение, в котором просили изменить существующую систему учёта детей и дать возможность выбора языка образования на первом шаге записи в дошкольные учреждения - в районных администрациях. Было собрано 482 подписи, но Министерство не увидело проблемы.

В то же время в Молодечно было собрано 500 подписей за изменение системы учёта.

В Гомеле на протяжении двух лет родители добиваются создания отдельной очереди с белорусским языком обучения.

ТРЕБОВАНИЯ, АДРЕСОВАННЫЕ МИНИСТЕРСТВУ ОБРАЗОВАНИЯ И КОМИТЕТУ ОБРАЗОВАНИЯ МИНГОРИСПОЛКОМА:

(1) Поменять систему записи детей в детские сады. Добавить графу “Желаемый язык обучения (белорусский или русский)” в бланк, который заполняется при постановке на учёт в службе “Одно окно”. Создать бланк на белорусском языке. Вести открытую статистику пожеланий родителей относительно языка обучения.

(2) Сформировать отдельную очередь для родителей, которые хотят отдать своих детей в группы с белорусским языком обучения. Распределять детей из одной очереди в группы вместе.

(3) Ввести в служебные требования для педагогических работников (квалификационный справочник) пункт об обязательном владении белорусским языком на уровне свободного исполнения служебных обязательств.

(4) Нормализовать понятие “группа с белорусским языком обучения” и ясно прописать в законодательстве механизм создания и требования к таким группам.

(5) Укомплектовать детские сады учителями музыки, физкультуры и другими, которые владеют белорусским языком.

(5) Остановить ежегодную ротацию груп с белорусским языком обучения по случайным садикам.

(6) Создать в каждом районе Минска полностью белорусскоязычный детский сад. В некоторых районах, где большее число жителей, сделать несколько таких садов.

(7) Создать разновозрастные группы с белорусским языком обучения.

Просим Министерство образования, Комитет по образованию Мингорисполкома наконец взяться за дело. Проблема существует - остановите свои отписки. За бравурными реляциями стоит увидеть реальные семьи со своими потребностями. С их правом, закрепленным основным законом страны - правом, которое, к сожалению и на 27-ом году независимости существует только на бумаге. … Иначе не “отделаться” от вопроса: “А зачем вы тогда существуете (за наш счёт), высокие министерства и ведомства?”

ПРОСИМ дать ответы по существу затронутых в данном обращении вопросов в определенные Законом Республики Беларусь об обращениях граждан и юридических лиц сроки и на белорусском языке.